Hızlı Git
Gün Işığının Çevreye Etkisi
Dünya yüzeyindeki bir noktada güneş ışığının yoğunluğu ve ortaya çıkan ısısı; güneş ışınlarının kat etmesi gereken mesafe, bulut yoğunluğu ve hava kirliliğine bağlıdır. Bu yüzden bir bölgenin güneş ışığının yoğunluğu o bölgenin deniz seviyesinden yüksekliği ile uyumludur. Yüksek olan bölgelerde güneş ışığı atmosferden daha kısa bir mesafe kat eder, bu yüzden daha fazla ısı üretir.
Ayrıca her bölgenin yerel öğlen saatine göre, Güneş’in Dünya’ya en dik konumunda olduğu anda mesafesi daha kısadır. Dik konumunda olan güneş ışığı şiddeti, yani sabah ve öğlen saatleri güneşin eğimli haline göre daha etkili bir ışına sahiptir.
Sonuç olarak yeryüzünün herhangi bir noktasındaki güneş ışığının şiddeti, o bölgenin güneş konumuna bağlıdır. Dünya kendi eksenine ve aynı zamanda güneşin etrafına saat yönünün tersine döndüğü için, güneşin konumu farklı saatler, günler ve mevsimlere göre değişmektedir. Farklı yüzeylerde güneş ışığının yoğunluğu ve ortaya çıkan ısının tasarım alanlarımızdaki etkisini doğru kullanabilmek için, tasarım esnasında güneşin farklı mevsimlerindeki konumunu projenin tasarımında doğru olarak yorumlamak gerekmektedir.
Görsel Kaynağı: https://physics.weber.edu/schroeder/ua/SunAndSeasons.html
Güneşin Dünyaya Göre Konumu
Dünyanın ekvatora 23,5 derecelik sapma açısıyla eksen etrafında saat yönünün tersine dönüşü her zaman sabittir ki tam dönüşü 24 saat sürmesiyle bir gece ve gündüzü oluşturur. Güneş ışığının dünya yüzeyine ulaştığı kısım Gündüzü ve arkasında kalan kısım ise geceyi oluşturur. Dünyanın dönme açısı ve enlemi, güneşin konumunu, ışıma yönü ve açısını belirleyen faktörler arasındadır ki bu açılardaki değişiklikler enleme bağlıdır ve belirli bir zamanda, bu açıların her birinin değeri farklı enlemlere sahip noktalarda değişir. Ayrıca Mevsimler, dünyanın güneş etrafında bir yıl boyunca saat yönünün tersine dönüşünden oluşur. Bu yüzden Kuzey yarım küre ve Güney Yarım Küre yıl boyunca eşit güneş ışığı almazlar. Yılın yarısı Kuzey yarımkürede daha fazla güneş ışığı aldığında, Güney Yarım Küre daha az güneş ışığı alır ve bunun tersi de geçerlidir. Ayrıca yılın belirli günlerinde iki yarım küredeki ışık alımı neredeyse aynıdır.
Görsel Kaynağı: freepik
Sonuç olarak gün uzunluğu her iki yarım kürede yıl boyu değişiklik göstermektedir ve bu konu farklı mevsimlerin doğmasına neden olur. Bu çalışmada ülkemizin bulunduğu yarım küre yani Kuzey yarım küre baz alınmıştır. Aynı zamanda Güney Yarım Kürede bu durumun tam tersi geçerlidir. Yılda dört gün hariç, yazın, güneş Kuzey doğudan doğar ve kuzeybatıdan batar. Bu uzun yaz günlerimiz olduğu anlamına gelir. Kışın ise Güneydoğudan yükselir ve güneybatıdan batar Bu durum kısa kış günlerinin olduğunu gösterir.
Görsel Kaynağı: https://mcphersonhomeinspections.com/2017/04/30/building-orientation-optimum-energy
Bu konular projenin “iklim analizi” açısından önem taşımaktadır ve tasarımının daha doğru kurgulanmasına imkân sağlamaktadır. Aksi halde çok iyi bir tasarım “iklime bağlı tasarım” parametreleri taşımadığında o alanın kullanıcısına gereken konforu da sağlayamaz. Zaman içerisinde kullanılmaz hale gelerek erozyona uğrayabilir. Ya da işlev değişikliğine maruz kalabilir. Bu da bir projenin başarısız olduğu anlamına gelir. Bu yüzden güneşin konumu, açısı, yaz ve kışa göre gün doğumu ve batımı vb. iklimsel konulara önem verdiğimiz sürece, “iklime bağlı tasarımlarımızdaki” tüm mevsimlere hitap ederek, kullanışlı alanlar yaratabiliriz.
İklim eksenli tasarımda ilk adım vaziyet planının iklime göre analizini doğru yapmaktır.
İlk aşamada projenin kuzeyini ve iklim türünü öğrenmek, o bölgenin sahip olduğu çeşitli ve mevsimlere göre değişken rüzgârları ve hâkim rüzgârın esme yönü ve türünü belirlemek, güneşin yönü ve açısını, yaz ve kış aylarındaki etkisini tasarım esnasında dikkate alarak değerlendirmek, yazın ve kışın gölgelerin uzama ve kısalma etkisine dikkate almak, gölge durumunu değerlendirebilmek, seçilen kent mobilyasında, aksesuarlar veya malzemelerin dokusunda iklim özelliklerini gözetmek tasarım için en önemli ipuçlarını oluşturmaktadır.
Bu konuların paralelinde, güneş etkisini malzeme bağlamında değerlendirdiğimiz zaman, yılın sıcak günlerinde, yatay yüzeylere yayılan güneş enerjisinin miktarı, dikey yüzeylere yayılan güneş enerjisinin neredeyse iki katıdır. Bu nedenle, bir binanın etrafındaki yatay yüzeyler, büyük miktarda güneş enerjisini tekrardan binaya yansıtabilir ki, bu yansıma miktarı malzeme tipi ve yüzeyinin yansıtıcı gücüne bağlıdır.
Bu nedenle bölge iklimine bağlı olarak, malzeme türü, yüzey işlemleri, onların yansıma derecesi ve yansıma yüzdesine göre tasarım için en uygun malzemeler seçilmelidir. Örneğin özelikle sıcak ve kuru iklimlerin yaz günlerinde seçilen malzemeler çok ısı emdiği için yüzey sıcaklığı artar ve buda günün sıcak saatlerinde kullanılan malzemelerin her gün aşırı ısınıp soğumasıyla çabuk bozulması gibi sorunlara sebep olabilir. Bisiklet ve yürüyüş yolları, kaykay pistleri, rampalar ve erişim bağlantıları, su havuzlarının tasarımında, çocuk oyun alanların projedeki yeri ve malzeme seçiminde malzeme özelliğine dikkat ederek tasarım yapılması, projenin “iklim analizi ” ve “alan tasarımı”nın birbirinden bağımsız konular olmadığının farkında olunması ile tasarımcılar başarılı ve işlevsel bir proje ortaya çıkartabilirler.
Yılın Dört Farklı Gündüz ve Gecesi
1. Yaz ve Kış Devrimi_ Solstis _ Gün Dönümü
Gündönümü yılda iki kez tekrarlanan ve Güneş’in yarımkürelerde en büyük açılarla düştüğü günlerdir. Bulunan yarımküreye göre gündüzlerin veya gecelerin kısalmaya veya uzamaya başladığı tarihlerdir. [1]
Görsel Kaynağı: http://www.iceagetv.com/radiosite/equinoxe-du-printemps-2019-jusqua-4-minutes-de-soleil-en-plus-par-jour/
1.1 21 Haziran, Yaz Devrimi, Yaz Gündönümü, Yengeç
Güneşin, Gözlemciye göre ufuktan maksimum yükseldiğine ulaştığı ve gökyüzünde daha uzun bir mesafe kat ettiği görünür. Yani Bugün güneş en yüksek Kuzey doğu durumunda doğar ve en yüksek kuzey batı durumunda batar. Bu güneşin “Yengeç” (Tropic of cancer) dönencesine 90 derecelik ışınım açısıdır ki yılın en kısa gecesi ve yazın en uzun günü olarak bilinir, gölgelerin en kısa olduğu ve ardından günlerin uzunluğu kısalmaya başladığı gündür. Bilimsel olarak “Yaz Gündönümü” denilir.
1.2 21 Aralık, Kış Devrimi, Kış Gündönümü, Oğlak
Güneşin, ufuktan gözlemciye göre minimum yüksekliğine ulaştığı ve gökyüzünde en kısa bir mesafe kat ettiği görünür. Yani Bugün güneş en yüksek güney doğu durumunda doğar ve en yüksek güney batı durumunda batar. Bu güneşin “Oğlak” (Tropic of capricorn) dönencesine 90 derecelik ışınım açısıdır ki yılın en uzun gecesi ve kışın en kısa günü olarak bilinir, gölgelerin en uzun olduğu ve ardından günler uzamaya başlar. Bilimsel adı “Kış Gündönümü” dür.
2. İlkbahar ve Sonbahar Ekinokslarının [2], Gece Gündüz Eşitliği
Ekinoks, Gün-Tün eşitliği, Gece-Gündüz eşitliği veya ılım olarak da bilinir. Güneş yalnızca ekvatorda doğudan doğar ve batıda batar. Ancak yıl boyunca sadece iki kez, tropiklere ek olarak yarımkürelerde, güneş tam doğuda doğup ve batıda batıyor buda Gündüz ve gecenin uzunluğu eşittir anlamına geliyor ve “İlkbahar Ekinoksu” – “Sonbahar Ekinoksu”, olarak biliniyor.
2.1 21 Mart, İlkbahar Ekinoksu
Güneş doğudan doğar ve batıdan batar, gece ile gündüzün uzunluğu aynıdır ve bu tarihte güneşin ekvator ile açısı sıfır dereceye ulaşır ve Kuzey Yarım Küre’de İlkbahar başlangıcıdır.
2.2 23 Eylül, Sonbahar Ekinoksu
Güneş doğudan doğar ve batıdan batar, gece ile gündüzün uzunluğu aynıdır ve bu tarihte güneşin ekvator ile açısı sıfır dereceye ulaşır ve Kuzey Yarım Küre’de Sonbahar başlangıcıdır.
| İlkbahar Ekinoksu | Yaz Gündönümü | Sonbahar Ekinoksu | Kış Gündönümü |
| 21 Mart | 21 Haziran, Yaz Devrimi, Yengeç | 23 Eylül | 21 Aralık, Kış Devrimi, Oğlak |
| Güneşin ekvator ile açısı sıfır dereceye ulaşır. | Bu güneşin “kanser” dönencesine 90 derecelik ışınım açısıdır. | Güneşin ekvator ile açısı sıfır dereceye ulaşır. | Güneşin “Oğlak” dönencesine 90 derecelik ışınım açısıdır. |
| Güneş doğuda doğar ve batıda batar. | Güneş en yüksek Kuzey doğuda doğar ve en yüksek kuzey batıda batar. | Güneş doğuda doğar ve batıda batar. | Güneş en yüksek güney doğuda doğar ve en yüksek güney batıda batar. |
| Gece ile gündüzün uzunluğu aynıdır. | Yılın en kısa gecesidir. | Gece ile gündüzün uzunluğu aynıdır. | Yılın en uzun gecesidir. |
