Tarihi Dokuda Yeni Tasarım Anlayışları
  1. Anasayfa
  2. Mimarlık

Tarihi Dokuda Yeni Tasarım Anlayışları

0
Reklam Sponsoru

Mimari tasarım, içinde pek çok işlev bulunduran ve sürekli geri dönüşlerle beslenerek adım adım ilerlenmesi gereken bir süreçtir. Belli deneyim ve buna bağlı olarak birikim gerektiren mimari tasarımlar, yeni tasarım yaklaşımlarını zaman içinde oluşturmuştur. Uygulama yapılacak yerin özelliklerine göre değişen anlayışlar tarihi kentler için de farklı anlayışları barındırır.

Kentler, bizler var olduğumuz sürece devamlılığı sağlanacak yapı oluşumlarıdır. Tarihi kentler ise geçmişten günümüze gelebilmiş ve döneminin özelliklerini taşıma görevini üstlenmiş yapıları içinde barındıran kentlerdir. Tarihi kentleri oluşturan bu yapılar, kentin hafıza mekanlarıdır ve gelecek nesillere aktarılması açısından değerli hazinelerdir. Kent hayatının hızlı değişim ve gelişimi sırasında kentte yapılacak yeni tasarım yaklaşımlarının nasıl olabileceğini, alana hangi ölçüde ve sınırlarda müdahale edileceğini ele almak ve değerlendirmek oldukça zor bir süreçtir.

Tarihi Kentlerde Yeni Tasarım Yaklaşımları

Dünyada tarihi dokulara sonradan yapılan müdahaleler göz önünde bulundurulduğunda belli başlıklar altında toplanan tasarım yaklaşımları oluşturulmuştur. Bunlar;

  • Replika (Taklit Etme)
  • Benzetme
  • Nötr
  • Zıtlık Kurma şeklinde sıralanabilir.

Replika

Tarihi Dokuda Yeni Tasarım Anlayışları - Jewish Museum, Kevin Roche, New York
Jewish Museum, Kevin Roche, New York (URL-1)

Replika, tarihi bir yapının kütle, cephe ve yüksekliğinin hiçbir yorumlama ya da farklılaşmaya uğratılmadan birebir taklit edilmesidir. Bu yaklaşım, mimarinin kütle ve dış cephe özellikleri üzerinden dekora indirgenmesi, zamanın ruhunu doğru biçimde yansıtamaması ve yapının inşa edildiği dönemle ilgili yanılsama yaratması sebebiyle olumsuz bir tasarım tavrı olarak kabul edilmektedir. (Altınöz, 2010)

Bu anlayış yurtdışında oldukça nadir görünmekteyken, ülkemizde çok yaygındır. Taklit etme, kentin ve toplumun hafızasında çok önemli yere sahip olan ve adeta kentin simgesi haline gelmiş yapıların çeşitli hasara ve yıkıma uğradıktan sonra o kentte ve toplumda zamanla kaybolmaması adına tekrardan yapılması haricinde tercih edilmemesi gereken bir anlayış olarak ele alınmalıdır.

Benzetme

Benzetme anlayışı, yeni yapılacak olan yapının açıklık oranları, kütle hareketi, yapı yüksekliği, malzeme tercihi, cephede kullanılan renk gibi öğelerle tarihi dokuya benzerlik gösterdiği; ancak onu birebir kopyalamadığı bir yaklaşımdır. Yani tarihi yapıya ve dokuya bir nevi atıfta bulunur. Benzetme anlayışı ile yapılan yapılar, tarihi çevreye en az dikkat çekici şekilde entegre edilir. Bu entegre sayesinde çoğu zaman dikkatli biri veya mimari eğitime sahip insanlar tarafından fark edilir.

Benzetme anlayışına sahip tasarımlar bulunduğu çevreye, onu taklit etmeden uyum sağladıkları için bu çevrenin özelliklerini iyi bir şekilde vurgular. Eskiyi yeniyle harmanlayarak ortaya çıkan benzetme anlayışı, kentsel dokuların uyumlu bir şekilde yorumlanmasına güzel bir örnek oluşturmaktadır. Benzetme anlayışı, çağdaş bir dille oluşturulduğu için her ne kadar tarihi dokuyu yansıtsa da teknolojiyi iyi bir şekilde kullanarak günümüzü de yansıtmaktadır.

Graz’da tarihi dokuyla benzeşen yeni tasarım uygulamaları (Pınar Öktem Erkartal, 2015)
Graz’da tarihi dokuyla benzeşen yeni tasarım uygulamaları (Pınar Öktem Erkartal, 2015)
Graz’da tarihi dokuyla benzeşen yeni tasarım uygulamaları (Pınar Öktem Erkartal, 2015)
Graz’da tarihi dokuyla benzeşen yeni tasarım uygulamaları (Pınar Öktem Erkartal, 2015)

Nötr

Alman Tarih Müzesi - Tarihi Dokuda Yeni Tasarım Anlayışları
Alman Tarih Müzesi (Url-2)

Tarihi dokuda yeni tasarım anlayışlarından biri olan Nötr anlayış, tarihi kente yeni yapılan yapının tüm cephesinde şeffaf ya da yansıtıcı bir malzeme kullanılarak oluşturulan bir anlayıştır. Burada amaç oluşturulacak yeni yapının tarihi doku içerisinde göze çarpmaması ve bununla birlikte tarihi dokuyu ön plana çıkarmasıdır. Kullanacak malzemenin cam gibi şeffaf malzeme olması dışında cephelerin tamamında tek bir malzeme olarak metal veya ahşap kullanmak da nötr yaklaşımın çağdaş uyarlamalarından olmaktadır. Nötr yaklaşım, isminden de anlaşılacağı üzere mevcut dokuda benzetme veya zıtlık amacı gütmeden oluşturulur. Yeni yapı tarihi dokunun kimliğini zedelemez, tarihi dokuyu etkisiz hale getirmez ancak ondan bağımsız bir değer de kazanır ve çekici hale gelir. Bazı durumlarda bu özellikleri taşıyamayan nötr yaklaşımlı tasarımlar, tasarımcılar tarafından eleştirilmektedir.

Zıtlık Kurma

Tarihi dokuda yeni tasarım yaklaşımlarından sonuncusu olan ‘zıtlık’ anlayışı, yeni yapıların tarihi dokuyla tamamen farklı bir tasarıma sahip olmasıdır. Tarihi dokudan birçok özellik açısından (örneğin; cephe özellikleri, malzeme, kat yükseklikleri gibi) farklılaşmış bu yapılar, kent içerisinde öne çıkarak göze çarpan tasarımlardır. Oldukça dikkat çekicidirler bu nedenle tarihi dokuyu zedelememesi ve onu arka planda bırakmaması için tasarlanırken titiz davranılmalıdır. Burada denge çok önemlidir çünkü başarılı bir şekilde gerçekleştirilen zıtlık yaklaşımı, mevcut dokunun kimliğini önemsemeyen bir tavırmış gibi dururken bu doku içerisinde kendine yer bularak aradaki dengeyi oluşturur. Ayrıca yeni yapı tarihi dokuyla bütünleşmiş olsa da yapıldığı dönemi çok iyi bir şekilde yansıtır.

Bu yazı da ilginizi çekebilir:  Kamp Alanı Tasarım ve Planlaması
Tarihi Dokuda Yeni Tasarım Anlayışları Prag yamuk bina
Prag’da mevcut dokuyla zıtlık yaratan yeni tasarım örneği (URL-2)

Sonuç olarak, tarihi kentlerde nedeni ne olursa olsun oluşturulacak yeni tasarımların kenti destekleyici ve güçlendirici olması tasarımda önceliklidir. Kentin karakterini bozacak, onun değerini düşürecek yaklaşımlardan kaçınılmalı ve seçilecek tasarımın konumu, cephe özellikleri, kullanıldığı malzeme, kat yüksekliği ve çevresindeki yapılarla olan ilişkisi göz önünde bulundurulmalıdır. Sürdürülebilirlik açısından da ele alınarak oluşturulan yapılar kentin devingen yapısına ayak uydurmalı ve kendi kendine de yetebilmelidir.

Kaynaklar

  • Altınöz, A. G. B. “Tarihi Dokuda ‘Yeni’nin İnşası”, Ege Mimarlık, Ekim 2010, Dosya ,s.18-26.
  • Pınar Öktem Erkartal, 2015 ”Tarihi Dokuyu Taklit Etme Yok Sayma”, Fener-Balat Workshop 2015
  • Öne çıkan görsel: blog.biletbayi.com/viyana-gezilecek-yerler.html/
  • URL-1:www.traditional-building.com/Steve_Semes/?m=201107
  • Url-2:www.museumsportal-berlin.de/tr/muzeler/deutsches-historisches-museum/
  • URL-3:www.sozcu.com.tr/hayatim/seyahat/barok-ve-gotik-mimarinin-kalbi-prag/

Peyzaj Mimarı

Yazarın Profili

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir