Hızlı Git
Sonunda şifayı kapıp da şaşırınca
Bana gel beni dinle iyi yaz
Defteri kalemi al iyi yaz
Barış Manço
Bu şarkıyı bilmeyen yoktur herhalde. 7’den 77’ye tanıdığımız Barış Manço’nun birçok şarkısı gibi bu şarkısı da hafızalarımıza melodisiyle birlikte kazınmıştır. Genelde kış aylarında kapımızı çalan soğuk algınlıklarında biraz su kaynatıp yaptığımız çaylarımız gibi bu şarkıda geçen bitkiler de oldukça lezzetli ve şifa doludur. Barış Manço’nun doğanın şifasını öğütleriyle süsleyerek anlattığı bu şarkısında bahsettiği bitkileri yakından tanıyalım istedim, yazıya başlarken (eğer müzik otomatik başlamadıysa) aşağıdaki SoundCloud aracında “Listen in browser” seçeneğine tıklarsanız, yazımızı bu şarkı eşliğinde okuyabilirsiniz.
Nane…
Mentha, Lamiaceae familyasındandır. Aromatik kokusu ve keskin tadıyla ayırt edilmesi oldukça kolaydır. Anavatanı Yunanistan olan nane; yaz mevsiminde, nemli topraklarda, güneşli veya yarı gölgeli ortamlarda yetişmektedir. Hızlı büyüyen ve balkon bahçeciliğinde de sıkça tercih edilen bir bitkidir. Tohum veya çelikle üretilebilirler.
Peyzaj mimarlığındaki kullanımı ise koku bahçelerinde ve şehir bostanlarındadır.
Limon Kabuğu…
Citrus, Rutaceae familyasındandır. Özellikle meyvesinin suyu için yetiştirilen ağacın anavatanı kesin bilinmemekle birlikte Güney Asya olduğu düşünülmektedir.
Yaprak dökmeyen Citrus, tropik ve subtropikal iklim bölgelerinde yetişir. Ülkemizde Ege ve Akdeniz, uygun iklim koşullarına sahiptir. Güneşi sever ve nemli havada daha verimli meyve verir. C vitamini yönünden çok zengin olan Citrus, herdem yeşildir. Direk rüzgara maruz kalmamalı, eğer saksılı ise kar yağışlı soğuk kış günlerinde kapalı bir alana taşınmalıdır.
İlaç, gıda, kozmetik, geleneksel tıp gibi kullanım alanları da olan limonun, peyzaj mimarlığındaki kullanımı ise park ve bahçelerdir.
İçine Hatmi Çiçeği…
Hibiscus syriacus Malvaceae familyasındandır. Çalı ya da ağaççık formunda olan bu bitkinin çiçekleri kurutularak demlenir.
Kışın yaprak döken hatminin anavatanı Çin-Hindistan’dır. Ülkemizde de hemen heryerde yetişebilmektedir. Soğuğa dayanıklı olup haziran-eylül arasında çiçeklenir. Güneşi seven bitki, yarı gölgede de yetişebilmektedir. Beyaz, eflatun, kırmızı, pembe renkte çiçeklenebilen Hibiscus, hızlı büyüme gösterir.
Peyzaj mimarlığında kullanımı; alle, park, bahçe, çit, tuzlu alanlardır. Sahil şartlarına da uyum sağlayabilen Hibiscus, soliter veya grup halinde kullanılabilmektedir.
Biraz Çörek Otu…
Nigella damascena, Ranunculaceae familyasındandır. 40-80 cm uzunluğunda bir otsu bitkidir. Tohumları çiğ veya pişirilerek çeşni olarak kullanılır. Doğal bir öksürük ilacıdır. Bitkiden elde edilen yağ ise parfümeride ve ruj yapımında da kullanılabilir.
Mayıs-temmuz aylarında beyaz, mor, mavi, pembe çiçeklenen Nigella damascena sıcağa dayanıklıdır ve güneşli ortamları sever. Anavatanı Suriye-İran’dır. Türkiye’nin Kuzeybatısında da yetişebilmektedir. Yol kenarı, tarlalar, göl kıyıları, kıyı kumullarında yetişebilen Nigella damascena, yer değişimine karşı hassas olduğundan doğrudan yetiştirileceği yere dikilmelidir.
Peyzaj mimarlığında kullanımı; bahçeler ve kuru çiçek yetiştiriciliğidir.
Hatta Biraz Tarçın…
Cinnamomum verum, Lauraceae familyasındandır. Yaygın olarak kabuğu kullanılan tarçının anavatanı Sri Lanka’dır. 150 tane çeşidi mevcuttur. Bunlardan en kalitelisi Seylan Tarçını hem ilaç, hem çay, hem de baharat olarak kullanılır. Tropik ülkelerde yetişebilen Cinnamomum verum, ülkemizde ancak botanik bahçelerinde yetiştirilebilmektedir.
Yaygın olan ikinci tür Çin Tarçını’dır ki yalnızca baharat olarak kullanılmaktadır. Seylan Tarçını bu manada daha kalitelidir.
Bir Tutam Zencefil Aman…
Zingiber officinale, Zingiberaceae familyasındandır. Özellikle yumru şeklindeki kökü baharat ve ilaç olarak kullanılan zencefilin anavatanı Güney Çin’dir. Tropikal iklim koşullarında yetişen zencefil, Çin’den sonra Batı Afrika ve Karayipler’e yayılmış ancak ülkemizde yetiştirilememektedir.
Şekli yer elmasına benzeyen Zingiber officinale, B ve C vitamini zenginidir.
Kaynakça;
- http://www.agaclar.org/
- https://kocaelibitkileri.com/
- Dr. Öğr. Üyesi Doğanay Yener/İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa/Angiospermeae Dersi, Ders Notları
- Dr. Öğr. Üyesi Aysel Ulus/ İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa/Otsu Bitkiler Dersi, Ders Notları
