Su Öğesinin Kent Meydanlarında Kullanımı ve Proje Örnekleri

Günümüzde toplumun sosyalleşmesine ve vakit geçirmesine olanak sağlayan kent meydanlarının tasarımı farklı malzemeler ve teknikler ile zenginleştirilmektedir. İnsanların dikkatini çeken ve daha fazla vakit geçirmelerini sağlayan bu kent meydanları şehirlerin kalitesini de oldukça arttırıyor. Su öğesi sadece görsel olarak değil aynı zamanda işitsel ve ruhsal olarak da insanları etkilemekte ve ziyaretçilerde sükûnet, huzur, ferahlık, neşe gibi duygular uyandırmaktadır¹. Bu sebeple, kent meydanlarında büyük öneme sahip olan su öğesinin dünyanın farklı yerlerindeki örneklerini göstermek amacıyla sizler için bir araştırma yaptık.

Kent Meydanlarında Su Öğesi Kullanım Örnekleri

1. Banyoles Meydanı

Yıl: 1998-2008
Konum: Banyoles, Girona, İspanya
Tasarım Ekibi: MIAS Architects
Görseller: Adrià Goula
Alan: 18.000 m2

Su öğesini inceleyeceğimiz ilk meydan, İspanya’nın Girona ilinde yer alan Banyoles Meydanı’dır. Meydanın bulunduğu Banyoles şehri öncesinde çoğunlukla dar sokaklardan ve eski kaldırımlardan oluşan, yayalar ve araçların iç içe bulunduğu bir kent sisteminde yer alan bozulmuş bir alandı. Temiz olan sulama kanalları da zamanla şehrin kanalizasyon sisteminin bir parçası haline gelmiş ve kirlenmeye başlamıştı. Ayrıca, kent sakinleri tarafından meydan etrafındaki kaldırımlara rastgele park edilmekte ve karmaşa yaratmaktaydı.  

• 

• 

Bütün bu sorunlar göz önünde bulundurularak tasarlanan meydan projesinin öncelikli hedefi Banyoles kenti içerisindeki insanların ve Banyoles Gölü’nden gelen suyun kent içerisinde sirkülasyonunu sağlamaktır. Meydandaki eski taş kaldırımların kaldırılarak alanın tamamen yayalaştırıldığı projede döşeme malzemesi olarak traverten taşlar kullanılmış ve şehrin tarihi dokusu korunmaya çalışılmıştır. Meydandaki sulama sistemi ise yaya yolları içerisine aralıklı olarak yerleştirilmiş ve belli noktalarda çocukların oynayabilmesi için genişletilmiştir. Tasarım kapsamında, suyun doğal akışının insanlar tarafından hissedilmesi için yaya yollarının çizgiselliği su sistemi ile kırılmaya çalışılmıştır².

2- Place Flagey

Yıl: 2005-2009
Konum: Brüksel, Belçika
Tasarım Ekibi: Latz+Partner
Görseller: Bernard Capelle
Alan: 24.000 m2

• 

• 

Latz+Partner tarafından geliştirilen ve su öğesinden yararlanılan ikinci projede canlı bir mahallenin ortasındaki kent meydanı tarihi geçmişini hatırlatacak şekilde yeniden tasarlanmıştır. Meydanın çevresindeki yoğun araç yolları, yer altı otoparkı ve tramvay bağlantısına karşın yayaların baskın olacağı bir meydan tasarımı amaçlanmıştır. Bunu gerçekleştirirken meydanın çevresindeki kamusal alanlar ile hem fiziksel hem de görsel olarak bağlantı kurması da göz önünde bulundurulmuştur. Söğüt, Akçaağaç, Kestane ağacı gibi bitkilerden oluştan ağaç grupları, çevre ile uyumlu mavimsi-gri renkte granit taşların kullanıldığı meydan tasarımında su öğesi de aktif bir rol almaktadır. Meydanda hem yaz günlerinde serinletici bir etki yaratmak hem de meydanın homojen yüzeyi üzerinde farklı bir doku oluşturmak amacıyla kullanılan bu su öğesi özellikle çocukların ve gençlerin dikkatini çekmektedir³.   

3- Zeytouneh Meydanı

Yıl: 2012
Konum: Beyrut, Lübnan
Tasarım Ekibi: Gustafson Porter + Bowman
Görseller: Gustafson Porter
Alan: 10.000 m2’den az

Su öğesinin görüldüğü bir diğer kent meydanı projesi ise Lübnan’ın Beyrut şehrinde yer alan Zeytouneh Meydanı’dır. Bu alanda arazinin mevcut topoğrafyasından faydalanılarak geometrik şekillerin ön planda olduğu bir tasarım gerçekleştirilmiştir. Meydan, üzerinde tasarlanan bir çeşit amfi tiyatro ile çeşitli etkinliklere ev sahipliği yapmaktadır. Bölgenin mimarisinde yer alan siyah ve beyaz renklerden faydalanılan tasarımda özel olarak tasarlanmış kent mobilyaları ile Bahunya ve Gülibrişim ağaçlarıyla sağlanan gölgelik alanlar da bulunmaktadır⁴.

• 

• 

Zeytouneh Meydanı’nın bizi ilgilendiren kısmı ise projede yer alan su kanalları ve çeşmelerdir. Bu çeşmeler ile kentin sıcak havasına karşı bir serinlik ve sükûnet yaratılmış ve meydanda mekanlar vurgulanacak şekilde suyun hareketi yönlendirilmiştir. Proje, ziyaretçilere su ile etkileşim sağlarken eğlenme, kenti seyretme, dinlenme ve vakit geçirme olanakları da sunmaktadır⁴. Alt kademede yer alan su ile ziyaretçiler hem ellerini suya değdirebilir ve suyun serinliğini hissedebilir, hem de orada oturup suyun sesini dinleyebilirler. Ayrıca, gün batımında bu basamaklar ağaçların altında yer alan turuncu renkli ışıklar ile aydınlatılır, şelalelerde ise yoğun bir mavi tonu kullanılır⁴.

4- Granary Meydanı

Yıl: 2012
Konum: Londra, İngiltere
Tasarım Ekibi: Townshend Landscape Architects
Görseller: John Sturrock
Alan: 270.000 m2

İsmini bir tarihi tahıl ambarından alan ve İngiltere’de bulunan Granary Meydanı ise su öğesinin alanı yatay eksende şekillendirdiği bir kent meydanı olarak karşımıza çıkmaktadır. Bölgenin en büyük kamusal alanlarından biri olan Granary Meydanı, orijinalinde 1852 yılında Lewis Cubitt tarafından tasarlanmış ve koruma altına alınmış bir tahıl ambarı yapısının önünde yer almaktadır ve isminin kaynağı da bu yapıdır. Önceki dönemlerinde teknelerin demirlemek ve mallarını boşaltmak amacıyla kullandığı kanal havzası bir kent meydanına dönüştürülmüş ve su öğesinden faydalanılmıştır.

• 

• 

Avrupa’da su özelliğinin kullanıldığı en büyük tasarım olan Granary Meydanı’nda 1080’den fazla fıskiyenin bulunduğu dört adet çeşme yer almaktadır. Su özelliğinin baskın olarak görüldüğü bu tasarımda su jetleri ayrı ayrı programlanarak meydan hattı boyunca dalgalanmalar yaratılmaktadır. Programlama sayesinde ayrıca ihtiyaç durumunda geçici alanlar ve ziyaretçiler için farklı rotalar oluşturulmaktadır. Meydan aynı zamanda ziyaretçilere müzik festivalleri, enstalasyonlar, çiçek sergileri, kültürel ve spor etkinlikleri gibi çeşitli aktiviteler de sunmaktadır⁵.

5- Skanderbeg Meydanı

Yıl: 2017
Konum: Tiran, Arnavutluk
Tasarım Ekibi: 51N4E
Görseller: Filip Dujardin, Blerta Kambo
Alan: 90.509 m2

Skanderbeg Meydanı, 2008 yılında Tiran’daki merkez meydanının sade bir şekilde yeniden düzenlenmesi amacıyla gerçekleştirilen uluslararası bir mimarlık yarışmasının sonucunda planlanmıştır. Arnavutluk’un başkentinde yer alan ve sembolik bir değere sahip bu meydanın yeni tasarımında yayalar için oldukça geniş bir alan ayrılmıştır. Yoğun bir kent dokusunun içerisinde bir geçiş sağlayan meydanda belli zamanlarda su öğesi kullanılmaktadır. Suyun açılması ile birlikte meydanın döşemesinde kullanılan doğal taşlar ıslanmakta ve gerçek renklerini göstermektedir⁶. Bu sayede su öğesinin gözle görülür bir etkisi Skanderbeg Meydanı üzerinde rahatlıkla görülmektedir.

• 

• 

• 

Meydan üzerindeki taşlar suyun etkili bir şekilde tahliye edilmesini sağlamak için hafif eğimle yerleştirilmiştir. Ayrıca, meydanın alt katmanında karmaşık bir boru ve drenaj sistemi bulunmaktadır ve bu sistem 100’den fazla çeşmeye su sağlamaktadır. Grup halde ya da tek tek açılan pompalar ile meydanda su kütleleri oluşturulur ve gündüz güneş ışığı, gece ise aydınlatmalar sağladığı ışık su üzerinde yansıtılır⁷.

6- Rule Water Street

Yıl: 2017-2018
Konum: Nanchang Kan Nehri Bölgesi, Çin
Tasarım Ekibi: YIYU design
Görseller: Alex de Dios
Alan: 8.000 m2

Çin’in güneydoğusundaki Nanchang şehrinde yer alan Rule Water Street projesi, su öğesinin aktif olarak kullanıldığı bir diğer kent meydanıdır.Proje ile su ve insan arasında modern bir iletişim kurmak hedeflenmiştir. Bölgenin önemli bir nehri olan Gan Nehri’nin değerlerinden esinlenilen tasarımda üç ana mekân bulunmaktadır. Bu mekânlar sırasıyla “Gök Gürültüsü Dansı Meydanı”, “Işık Yağmuru” ve “Yağmur Bahçesini Engelleyen Renk” gibi şiirsel isimlerle adlandırılmaktadır. Su tarafından oluşturan dalgaların hareketi, güneş doğarken nehir üzerinde parıldayan ışık ya da kıyı etrafındaki kayalık gibi değerler projedeki mekanların oluşumu ve tasarlanmasında rol oynamıştır⁷.

• 

• 

• 

Teraslama tekniği ile oluşturulan Gök Gürültüsü Dansı Meydanı’nda suyun kademeli bir şekilde hareketi sağlanmış, böylece nehirdeki dalgalar tasarım içerisinde yansıtılmıştır. Su seviyesindeki değişimlerden faydalanılan tasarımda, gece boyunca su jetleri ile hareketli ve renkli bir ortam yaratılmaktadır, böylece ziyaretçilerin görsel duyularına hitap edilmektedir. Işık Yağmuru alanında nehir üzerinde parlayan güneş ışığına referans olacak şekilde, binlerce şeffaf akrilik panel ile oluşturulan kanopi ile örtülü bir çocuk oyun alanı yaratılmıştır. Son olarak tasarlanan Yağmur Bahçesi ise yağmur suyunu biriktirmek ve yeniden kullanmak amacıyla gabion ve çakıllardan ile çevrili sucul bitki yataklarından oluşmaktadır. Böyle suyun sadece görsel etkisinden faydalanılmamış aynı zamanda su döngüsüne de katkı sağlanmıştır⁷.

7- Muscat’s Marsa Plaza

Yıl: 2019
Konum: Maskat, Umman
Tasarım Ekibi: ACME
Görseller: Francisco Nogueira
Alan: 5.500 m2

• 

• 

Su öğesinin kent meydanlarında tercih edilmesinin en önemli sebeplerinden biri sıcak havalarda yarattığı serinletici etkidir. Bu sebeple, Umman’ın en büyük kent meydanı projesi olan Marsa Meydanı’nda da su öğesinin yer aldığını görmekteyiz. Marsa Meydanı, hem mekânın kimliğini yansıtan geleneksel geometri ve desenleri ile hem de su öğesi ile insanlara farklı deneyimler sunmaktadır. Birbirleriyle uyumlu desenler ile tasarlanan kanopi ve zemine ek olarak kullanılan su sistemi ile sıcak havalarda serinlik sağlamakta, insanlar için kent boyunca bir seyir noktası sunmakta ve diğer öğeler arasında geçirgen bir sınır oluşturmaktadır. Ayrıca, ana bulvarın sahil şeridi ile bağlantısını sağlayan Marina bölgesinin merkezi olarak tasarlanan Marsa Meydanı ziyaretçilerin su ile buluşturulmasında da önemli bir rol oynamaktadır⁸. 

8- Tainan Spring

Yıl: 2020
Konum: Tainan, Tayvan
Tasarım Ekibi: MVRDV
Görseller: Daria Scagliola
Alan: 54.600 m2

Su öğesinin kullanıldığı kent meydanlarına son örneğimiz ise Tayvan’da yer alan Tainan Spring Meydanı’dır. Bu, şehir merkezindeki eski ve kullanılmayan bir alışveriş merkezine ait yer altı otoparkının kent içerisinde su öğesinin baskın olarak kullanıldığı bir kent meydanına dönüştürme projesidir. Tainan Spring’in tasarımında doğa (özellikle orman) ve su öğesi en önemli ilham kaynağı olmuştur. Roma Forumu’nun çağdaş bir yorumunu andıran kent meydanı şehir içerisinde bir lagün gibi işlev görmektedir. Meydanda aynı zamanda gölgelik alanlar sağlamak amacıyla bölgeye özgü bitkiler tercih edilmiştir. Meydanı etrafındaki caddeler ile bağlayan yaya yolları da proje ile birlikte iyileştirilmiştir.

• 

• 

Bir lagünü algısı sağlayan kent havuzu tasarlanırken bölgenin insanları için buluşma noktası olması da hedeflenmiştir. Bu sebeple çeşitli oyun, etkinlik ve eğlence aktiviteleri sunulmuştur. Suyun etkili kullanımı ile yağmurlu veya kurak dönemlerde su seviyesinin yükselip alçalması planlanmıştır. Ayrıca yaz aylarında kullanılan sis püskürtücüler sayesinde serin bir ortam sağlanmaktadır⁹.

Sonuç

Sonuç olarak kentlerin ve kent meydanlarının tasarımında birçok elementten faydalanılmaktadır. Su öğesi ise gerek insanları görsel ve psikolojik olarak etkilemesi gerekse kent içerisinde doğal bir ortam sağlaması ile bunlar arasında önemli bir konumda bulunmaktadır. Su, kent meydanlarının şekillendirilmesine, kentlerin kalitesinin arttırılmasına, sürdürülebilir kentlerin tasarlanmasına katkı sağlamaktadır¹.

Kaynaklar:

1. KÜRKÇÜOĞLU, E., & AKIN, O. (2013). The effects of water elements in urban space perception: A case study in Üsküdar Municipality Square. ITU A|Z, 10(1), s. 159-175. https://jag.journalagent.com/itujfa/pdfs/ITUJFA-69188-THEORY_ARTICLES-KURKCUOGLU.pdf adresinden alındı
2. Miasarquitectes.com. “Banyoles old town public space”. http://www.miasarquitectes.com/portfolio/banyoles-old-town/. (Erişim Tarihi: 07.01.2021)
3. Latzundpartner.de. “FLAG Place Flagey, Brussels, BE”. https://www.latzundpartner.de/en/projekte/urbane-transformation/place-flagey-brussel-be/. (Erişim Tarihi: 07.01.2021)
4. GP-B.com. “Zeytouneh Square”. http://www.gp-b.com/. (Erişim Tarihi: 07.01.2021)
5. Townshendla.com. “Granary Square, King’s Cross”. http://townshendla.com/projects/granary-square-kings-cross-62/. (Erişim Tarihi: 07.01.2021)
6. Stone-ideas.com. 2019. “Tirana’s Skanderbeg Square: Natural stone paving shows its colors when the fountains spew”. https://www.stone-ideas.com/72650/tiranas-skanderbeg-square-natural-stone-paving/. (Erişim Tarihi: 07.01.2021)
7. 51n4e.com. “Skanderbeg Square”. https://www.51n4e.com/projects/skanderbeg-square. (Erişim Tarihi: 07.01.2021)
8. Landezine.com. 2018. “Rule Water Street”. http://landezine.com/index.php/2018/08/rule-water-street-by-yiyu-design/. (Erişim Tarihi: 07.01.2021)
9. Archdaily.com. 2020. “Muscat’s Marsa Plaza / ACME”. https://www.archdaily.com/942196/muscats-marsa-plaza-acme. (Erişim Tarihi: 07.01.2021)
10. MVRDV.com. “TAINAN SPRING”. https://www.mvrdv.com/projects/272/tainan-axis. (Erişim Tarihi: 07.01.2021)